شرحی بر آشتانگا یوگا و هشت مرحله آن – معرفی سبک آشتانگا یوگا

معرفی کامل سبک آشتانگا در یوگا
در این مقاله سعی داریم اشاره ای داشته باشیم به هشت مرحله سبک آشتانگا یوگا، که توسط حکیم پتنجلی این فرزانه هندی که در حدود دو هزار و اندی سال پیش می زیسته تدوین و گردآوری شده است. سیستم علمی- عملی یوگای پتنجلی دارای هشت مرحله است که آشتانگا یوگا نامیده می شود. سبک آشتانگا از معروف ترین سبک های یوگا است. در ادامه کامل در مورد معنی آشتانگا، آموزش آشتانگا یوگا و ۸ مرحله آشتانگا یوگا توضیح داده شده است.
۱- یاما(Yama):
یاما در آشتانگا یوگا به معنی انضباط شخصی، پرهیزکاری، اصول و قوانین زندگی مبتنی بر انسانیت است. یاما یعنی داشتن کنترل بر اعمالی که انرژی حیاتی انسان را به بطالت هزینه میکنند و یا به عبارتی خودداری و پرهیز از عوامل تباه کننده تن و روان. آگاهی از اصول یاما و اجرای دقیق آنها ذهن را مستعدّ بیرون ریزی اضافاتی میکند که حجاب معرفت هستند و از دیدگاه یوگا ریشۀ همه آنها در نادانی است، اصول یاما در آشتانگا یوگا مجموعۀ صفاتی است که در دانایان دیده می شود.
یاما یک سری قوانین اخلاقی جهان شمول برای تمامی انسانها در همه جا و در تمام ادوار تاریخ است.
مطالب مرتبط:
یاما در آشتانگا یوگا دارای پنج اصل می باشد که عبارتند از:
الف – آهیمسا ( عدم خشونت ، بی آزاری )- Ahimsa:
ب – ساتیا ( صداقت ) – Satya:
ج – آسه تیا ( طمع نداشتن ، دزدی نکردن ) Asteya:
د – آپاری گراها ( عدم وابستگی ) Aparigraha :
ه – براهما چاریا ( پاکدامنی ) Brahmachariya:
می توان گفت که عملی کردن اصول یاما در زندگی هر فرد به مثابۀ آماده کردن یک زمین بکر برای کاشت است که در این راستا زمین مورد نظر میبایستی تسطیح، شخم، پاک از علفهای هرز و کرت بندی گردد. مسلّماً زراعت در زمینی که آماده کاشت نیست محصولی در بر نخواهد داشت.
الف – آهیمسا ( عدم خشونت ، بی آزاری )- Ahimsa:
آهیمسا در زبان سانسکریت و در سبک آشتانگا یوگا به معنای خشونت و آزار رساندن است؛ حرف( آ A ) در ابتدای کلمات سانسکریت مفهوم آن را تغییر میدهد، لذا آهیمسا یعنی عدم آزار که میبایستی در پندار، گفتار و کردار رعایت گردد، آهیمسا را نکشتن موجود زنده هم معنی کرده اند، به این جهت که عدم آزار شامل حیوانات هم میگردد.
خشمگین شدن هیچگاه به نفع کسی نیست بلکه باعث میشود تا فرد شادی، تعادل و هماهنگی خود را از دست بدهد، افراد و جهان تعهّدی ندارند تا مطابق میل و خواسته شما رفتار کنند، بپذیرید که دیگــران این حق را دارنــد به گونــه ای که شـما نمی پسندید رفتار کنند. پس بهتر است بگوئیم آهیمسا در آشتانگا یوگا یعنی در صلح، هماهنگی و آرامش بودن با خویشتن خویش.
برای ورود به دنیای یوگا در کلاس های یوگاپاسانا شرکت کنید. دوره آموزش یوگا در خانه را میتوانید از همین امروز شروع کنید.
پکیج های یوگاپاسانا برای شروع یادگیری یوگا و رسیدن به آرامش درونی و ارتقا سطح سلامت جسمی
ب – ساتیا ( صداقت ) – Satyaدر آشتانگا یوگا:
ساتیا در آشتانگا یوگا به معنای صداقت، راستی، درستی، دروغ نگفتن و عدم ریا میباشد. صداقت والاترین قاعدۀ اخلاقی است. میتوان گفت که صدق اوّلین پلۀ رهایی است. دروغ گفتن در وجود شما حجاب به وجود میآورد و خداوند درونتان را مخفی میکند، کسانی که صادق نیستند همیشه در حال هیجان و اضطرابند، گفتن دروغ باعث فشار بر ذهن میگردد. انسانهای فهیم در تلاشند که فشارها را از ذهنشان کم کنند تا از توانمندیهای بالقوّه خودشان بیشتر بهره مند شوند.
به گیتی به از راستی پیشه نیست ز کــــژی بتر هیچ اندیشه نیست
ج – آسه تیا ( طمع نداشتن ، دزدی نکردن ) Asteya در سبک آشتانگا یوگا:
” آسه تیا ” یعنی درستکاری، عدم تجاوز به حقوق دیگران، دزدی نکردن ( در نظر عوام دزدی، به برداشتن مالی یا چیزی بدون اجازه اطلاق میشود که این مرحلۀ ثقیل آن است و در مرحلۀ ظریف تر، حتّی کنجکاوانه نگاه کردن نیز دزدی محسوب می شود)؛ ریشۀ دزدی، آرزوی تملّک و برخورداری از چیزی که دیگران دارند و در یک کلام حرص و آز است.
د – آپاری گراها ( عدم وابستگی ) Aparigraha در آشتانگا یوگا :
“پاری گراها ” در آشتانگا یوگا به معنای وابستگی، احتکار کردن، مال اندوزی، آزمند بودن است. ” آپاری گراها ” یعنی وارستگی، احتکار نکردن، عدم احساس مالکیّت، استقلال فکری و عدم وابستگی؛ مشغول بودن دائم ذهن باعث هدر رفتن انرژی حیاتی و نا آرامی است در صورتیکه رعایت اصل آپاری گراها به تعدیل امیال کنترل نشده نفسانی و خالی شدن از اضافات و در نهایت فارغ شدن از تعلّقات و عدم احساس مالکیّت و باور اینکه خداوند مالک همه چیز است، میگردد. در بُعد لطیف، احتکار نکردن یعنی حمل نکردن افکار که باعث استفادۀ بهینه از توانمندی ذهن میشود.
ه – براهما چاریا ( پاکدامنی ) Brahmachariya:
” براهما ” اشاره به خدا است و “چاریا ” یعنی حرکت و براهما چاریا یعنی حرکت به سوی خدا ، به معنای دیگر یعنی عفّت ، معنویّت ، تجرّد ، خویشتن داری و کنترل و تبدیل نیروی جنسی ، عدم افراط در صرف نیروی جنسی ، حفظ نیروی حیاتی و ایجاد نظم در زندگی جنسی . رعایت قانون براهما چاریا به رشد و فرزانگی انسان کمک می کند ، البتّه منظور عدم استفاده از این نیرو نیست چون این انرژی اساس خلقت و ادامه نسل است بلکه هدف ، عدم افراط است زیرا افراط در این امر باعث پوکی استخوانها و فراموشی ، عصبیّت ، بیماریهای چشمی و پارکینسون و … می گردد . یکی از اهداف مهم ازدواج آئینه بودن زن و شوهر نسبت به یکدیگر است به این جهت که عیوب همدیگر را پوشانده و با کنترل در امور جنسی به معنویّت برسند.
” براهماچاریا ” در مفهوم وسیع آن ” پاکدامنی ” حقیقی است.
۲- نیاما (Niyama) در سبک آشتانگا یوگا:
” نیاما ” یعنی داشتن نظم و انضباط در زندگی روزمره . در واقع اصول ” یاما” نوعی خودکاوی است درباره کیفیّت پندار، گفتار و کردار ما با اطرافیانمان که در صورت تصحیح آنها، کمک می کند به آزاد شدن انرژی هائیکه به جهت قوالب فکری غلط راکد بودند و در مرحله ” نیاما ” با کمک به این انرژیها که باعث انبساط فکر و کارائی بیشتر آن میگردد رابطه خودمان را با خویش بررسی می کنیم.
” نیاما ” هم دارای پنج اصل است که عبارتند از :
الف – شائوچا ( پاکیزگی ) – Shaucha:
ب – سانتوشا ( قناعت ) – Santosha
ج – تاپاس ( ریاضت و زهد ) – Tapas
د – سوادهی آیا ( خودشناسی ) Svadhyaya
ه- ایشوارا پرانیدهانا (تسلیم دربرابرخداوند) Ishvara Pranidhana
اگر” یاما ” به منزله آماده ساختن زمین بکر جهت کشاورزی باشد، ” نیاما ” مرحله کاشتن دانه های دلخواه در زمین آماده کشت است. اگر دانه ای در زمین مستعد شده به جهت کشت، کاشته نشود از زمینهای مجاور علفهای هرز به آن نفوذ خواهد کرد.
الف – شائوچا ( پاکیزگی ) – Shaucha:
” شائوچا ” یعنی پاکسازی جسم ، ذهن و روان از هر گونه آلودگی ، در این راستا شش تمرین نظافتی معروف به شات کارما به جهت پیشگیری از بی تعادلی و بیماری در یوگا مطرح می باشد که به طور خلاصه عباتند از:
– دایوتی ( Dhauti ) پاکسازی دستگاه گوارش از دهان تا مخرج.
– باستی ( Basti ) پاکسازی قسمت پائین روده به روش کشیدن آب به درون روده با گذر از رودخانه یا نشستن در درون ظرف پر از آب و انجام ” اشوینی مودرا ” .
– نتی ( Neti ) پاکسازی مجاری تنفسی ( با آب : جالا نتی، با نخ: سوترا نتی)
– نولی (Nouli ) : ماساژ دادن و مقاوم کردن معده و تحت کنترل در آوردن عضلات شکم
– تراتاکا (Trataka ) : پاکسازی ذهن به روش خیره نگریستن به شعله شمع ، گُل ، آب و …
– تنفس کاپالابهاتی (Kapalbhati ) کمک به پاک شدن بدن اتریک ، پاکسازی قسمت جلو مغز از طریق تنفّس.
البتّه در این مورد خلوص لباس، خلوص در غذا خوردن و پاکی خود غذا، خلوص نیّت، خلوص کلام و خلوص نگاه هم مطرح میباشند.
ب – سانتوشا ( قناعت ) – Santosha در آشتانگا یوگا
سانتوشا در آشتانگا یوگا یعنی رضایتمندی. یعنی راضی بودن به آنچه داری و نداشتن طمع به داشتن بیشتر و معتقد بودن به اینکه خداوند دانا و عادل است و او داناست به اینکه من چقدر داشته باشم. باور داشتن این امر به شخص آرامش میدهد و نتیجه آن رسیدن به مرحلۀ ناظر خاموش بودن ، رضامندی و سکوت است که عامل نجات میباشد.
رضایتمندی حالتی از ذهن است که وابسته به هیچ رویدادی نیست یعنی قبول آنچه که هست و آنچه که واقع میشود ، قبول موفّقیّت و شکست و باور داشتن اینکه هر رویدادی پیامی به عنوان درس زندگی دارد. زمانیکه با مشکلی روبرو شدید به فکر این باشید که هستی چه میخواهد به شما بیاموزد. قناعت و رضامندی موجب عزّت و فضیلّت است و به بیداری انرژیها و افزایش هوش و کاهش آرزوها کمک میکند.
ج – تاپاس ( ریاضت و زهد ) – Tapas در آشتانگا یوگا
تاپاس ” از کلمه” ” Tap به معنای رنج بردن ، سوختن ، و درخشیدن است و همچنین به معنای ریاضت ، صبور بودن ، داشتن زندگی منظّم ، داشتن هدف و برنامه ریزی صحیح و تلاشی مستمر و با اشتیاق به جهت رسیدن به آن . تحمّل مشکلات بدون اظهار ناراحتی البتّه در راستای رسیدن به هدف .
” تاپاس ” به معنای سخت زندگی کردن و مشقّت کشیدن نیست بلکه با رعایت محدودیّت در مورد کارهائیکه انجامش باعث تلف شدن عمر گرانبها می شود وارد یک مرحله جدید از زندگی می شویم که نهایتاً می توان گفت مرحله ای از خود سازی است که به جهت رسیدن به یک هدف متعالی اعمال می کنیم.
د – سوادهی آیا ( خودشناسی ) Svadhyaya در آشتانگا یوگا
” سو ” یعنی خود و ” آدهی آیا ” یعنی مطالعه , مطالعۀ خود , مطالعۀ اوضاع و احوال خود در هر لحظه . انسان مانند یک معدن است که در راستای کاویدن , مطاع درونش کشف و آشکار می گردد . اگر این مرحله ( سوادهی آیا ) به عنوان خواندن زندگی نامه افراد موفّق و مطالعه کتب آسمانی تعبیر شده , نه به این جهت و هدف که شخص درونش را پر از اضافات کند بلکه این امر عاملی می شود برای دور ریزی حجابها و هویدا شدن آنچه که هست . همچنانکه هیچ مربّی در شاگردش چیزی را اضافه نمی کند بلکه وسیله ای می شود که سالک حجابهای نادانی را از خود دور کند , البتّه اگر بخواهد و تلاش کند.
ه- ایشوارا پرانیدهانا (تسلیم دربرابرخداوند) Ishvara Pranidhana
ایشـواراپـرانـیـدهانا مرکب از دو جزء است یکی ایشوارا به مفهوم ” خدا ” و دیگری پرانیدهـانـا به معنی دل سپاری ، تسلیم و مجاهدت. ” ایشوارا پرانیدهانا ” یعنی پناه بردن به خدا در هر لحظه ، مرتبه تسلیم یعنی پذیرفتن هر چیزی همانگونه که هست نه آنگونه که ما می خواهیم باشد.
۳- آسانا (Asana) حرکات فیزیکی یا وضعیتهای یوگا:
آسانا مرحلۀ سوّم آشتانگا یوگا است که عوام آنرا کلّ یوگا می دانند و حکیم فرزانۀ هندی « پتنجلی » در کتاب « یوگا سوترا » فصل دوّم، سوترای ۴۶ آنرا با دو کلمۀ تداوم ( استواری ) و راحتی ( آرامش )، بیان کرده که اشاره به حالت های نشست به همراه تداوم و آرامش است.
آساناها حالتهای ویژۀ جسمی هستند که در آنها ذهن از کیفیّت حرکت بدن آگاه است، در چنین حالتی است که اگر حرکت از آستانۀ ظرفیّت بدن بالاتر رود شخص متوجّه شده و میزان حرکت را افزایش نمیدهد. مسلماً هر قدر پراکندگی ذهن کمتر شود تسلّط آن بر بدن بیشتر و انجام آساناها آرام تر و با تداوم و کنترل بیشتری صورت می گیرد که این مهم با رعایت اصول یاما و نیاما در زندگی روزمره حاصل میگردد.
از دیدگاه یوگا جسم فیزیکی انسان، جایگاه روح و ارابۀ ذهن است که از طریق آساناها آنرا قوی، انعطاف پذیر و مستعدّ مراقبه نموده و ظرفیّت حیاتی آن افزایش مییابد و با کنترل و تسلّط بر آن میتوان آگاهی را از ساختار فیزیکی به لایه های ظریف تر برد که این مهم در افزایش سطح خود آگاهی بسیار مؤثر است.
۴- پرانایاما (Pranayama) دم گستری و توسعه نیروی حیات:
پرانایاما از دو کلمۀ « پرانا » به معنای زندگی، نیروی حیاتی، جوهرۀ حیات و … میباشد و « آیاما » به معنای گسترش، گستردگی، توسعه و مهار کردن است.
میتوان گفت که « پرانایاما » یعنی گسترش و مهار تنفّس، که این امر هر سه مرحلۀ تنفّس ( دم، بازدم و حبس ) را در بر میگیرد.
از دیدگاه پتنجلی « پرانایاما » یعنی تغییر آگاهانه در ریتم و شدّت تنفّس.
در کتاب « هاتا یوگا پرادیپیکا » آمده است که: حیات، استمرار فاصلۀ بین دم و بازدم است، همچنین در کتاب « چکیدۀ دانش یوگا » تألیف بی. کی . اس آینگار در قسمت پرانایاما آمده: اگر خواهان آرامش روح هستید، ابتدا تنفّس خود را به نظم آورید ، چرا که با مهار کردن آن قلب آرام می گردد؛ بطور کلی اگر بپذیریم که ریشۀ بسیاری از بیماریها ذهن است، متوجّه تأثیر شگرف پرانایاما در درمان خواهیم شد.
۵-پراتی آهارا (Pratyahara) کنترل غرائز آشتانگا یوگا:
پراتی آهارا در سبک آشتانگا یوگا یعنی قدرت جدا شدن بطور ذهنی از محیط اطراف و در مرحلۀ عمیق تر یعنی جدا شدن از فضای درونی، که شخص به صورت اکتسابی و از طریق حواس آنرا فراهم آورده که مسلماً مرحلۀ دوّم، بسیار دشوار امّا شدنی است.
آنچه که عموماً دربارۀ پراتی آهارا مورد بحث است تأکید بر پس کشیدن ذهن از موضوعات حسّی دارد، آنچه مسلّم است اینکه پیامهای حسّی بیرونی توسط رشتۀ اعصاب به مرکز حسّی در مغز منتقل میشوند و آنرا متأثر میسازند، دراین حالت است که احساسات، افکار را به وجود میآورند و موجب تلاطم در ذهن شده و حرکت پرانا را در آن کند میکنند.
البتّه پنج حس همیشه در حال بهوجود آوردن تلاطم هستند یعنی خواستهها و امیال باعث هیجان و فکر در ذهن ما میشوند. اگر پنج حس با آگاهی خاموش شود پراتی آهارا واقع میگردد. پس وقتی که بتوانیم بر ذهنمان کنترل داشته باشیم وارد مرحلۀ پراتی آهارا شده ایم. در سوترای ۵۴ از فصل دوّم ( یوگا سوترای پتنجلی ) آمده : پراتی آهارا به معنی عقب کشیدن ذهن از موضوعاتی که به وسیلۀ ارگانهای حسی تجربه شده اند، میباشد.
۶-دهارانا (Dharana) تمرکز برروی یک نقطه واحد:
نگه داشتن تمرکز یا کانونی کردن حواس و ثبات ذهن بر روی یک موضوع، و یک سویه کردن ذهن می باشد که نیاز به تمرین مستمّر دارد تا شخص بتواند به تدریج زوایای عمیقتر ذهن را مشاهده کند. این مرحله پس از کسب مهارت کافی در مورد کنترل حواس ( پراتی آهارا ) عملی میگردد، البتّه در ابتدا مدّت زمان تمرکز بسیار کم است که با استمرار تمرینات، زمان ثابت نگه داشتن نیروی ذهن بر سوژه افزایش مییابد. لازم به ذکر است که دهارانا بیانگر تمرکز هوشیاری به طور منقطع است اگر انقطاع وجود نداشته باشد، دهیانا که مرحله هفتم می باشد، واقع شده است.
بنابراین میتوان گفت که مرز کاملاً مشخّصی بین پراتی آهارا و دهارانا نیست. می توان پس از آماده سازی بدن با آساناها و صاف و روشن کردن ذهن با پرانایاما و کنترل حواس وارد مرحلۀ تمرکز فکر شد.
یک یوگی معتقد است که ذهن مؤسسه ای است که کارمندان زیادی دارد، کارمند ارشد این مؤسّسه فکر است و سایر کارمندان، اراده، حافظه، سلیقه و … هستند ، فکر هر کجا برود بقیه را دنبال خودش میکشد. شخص اگر فکر قوی داشته باشد اراده و حافظۀ قوی خواهد داشت و اگر فکری در ذهن بسیار قوّت گیرد نهایتاً آن فکر تمام فضای ذهن را میگیرد، افرادی که هدف مشخّصی در زندگی دارند، میتوانند افراد متمرکزی باشند.
۷– دهیانا (Dhyana) به معنای مراقبه ، تفکّر عمیق و درک مستقیم
زمانی که ثابت بودن ذهن بر موضوعی ادامه دار شد دهیانا عارض می گردد و شخص با آگاهی ، ناظر خاموش می شود .
دهیانا مرحلۀ مافوق تمرکز فکر است. در تمرکز، تلاش به جهت تثبیت فکر بر روی سوژه ای ضروری است ولی در راستای تمرین مستمّر، شخص بدون تلاش به تفکّر عمیق می رسد. در تفکّر عمیق، نور آگاهی ذهن را روشن می کند و افقهای جدید بوجود می آورد که البتّه این امر در راستای گذار شخص از ضمیر خود آگاه به ناخود آگاه صورت می گیرد. آگاهی ما در هر لایه از مراحل وجودی ما باشد، ما همان هستیم. مراقبه و تکرار آن کمک می کند که از لایه های درونیمان آگاه شویم.
۸- سامادهی (Samadhi) ظریف ترین حالت آگاهی.
حکیم فرزانۀ هندی پاتانجلی در کتاب یوگا سوترا، فصل سوّم، سوترای سوّم سامادهی را اینگونه توصیف میکند:
موقعی که فقط “موضوع “، بدون خودآگاه شخص ظاهر میشود آن حالت تبدیل به سامادهی میگردد.
زمانی که شخص با موضوع مراقبه یکی شده و از دوگانگی مراقبه کننده و موضوع مراقبه خبری نیست آن زمان که فقط موضوع، بدون خودآگاه شخص ظاهری میشود، آن حالت تبدیل به سامادهی میگردد.
نتیجه گیری کلی:
در یک نگرش جامع می توان گفت که در صورت عملی کردن اصول یاما ، تغییر نگرش مطلوبی نسبت به اطرافیان عارض می گردد و رعایت اصول نیاما شخص را ملزم می کند که تکلیفش را با خویشتن مشخّص ، زندگیش را هدفمند و دارای نگرشی پویا گردد ، به کمک آساناها جسمش را که معبد حقیقی عشق است تقویّت و ذهنش را با تمرینات پرانایاما به سکوت نزدیک کرده و با کنترل حواس ، گفتگوهای درون را کم نموده خود را مستعدّ می کند که با کنترل فکر به وادی تمرکز وارد شود و با استمرار حضور در آن و دستیابی به مرحله سامادهی ، ذهن را تهی و بدون منیّت گرداند .
در پایان امید است که نگارش این مقاله پرتویی فراراه جویندگان معرفت و طالبان صلح ، آرامش و شادی و شرحی مختصر بر یوگا برای علاقمندان به این راه شگفت انگیز باشد..
این پست چقدر برای شما مفید بود؟
روی امتیاز مورد نظر کلیک کنید
میانگین امتیاز ۰ / ۵٫ تعداد رای ۰
امتیاز دهی شما برای ما خیلی مهم است
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.